Η θεραπεία του καρκίνου (και, μερικές φορές, άλλων παθήσεων) με ακτίνες Χ ή άλλες πηγές ραδιενέργειας που παράγουν ιονίζουσα ακτινοβολία. Κατά τη διέλευσή της από τον πάσχοντα ιστό, η ακτινοβολία καταστρέφει τα παθολογικά κύτταρα ή επιβραδύνει την αναπτυξή τους. Αν η δοσολογία της ακτινοβολίας είναι σωστή, τα υγιή κύτταρα θα υποστούν μικρές ή καθόλου βλάβες.
ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Η ακτινοθεραπεία έχει διάφορες εφαρμογές στον τομέα της αντιμετώπισης του καρκίνου. Στον καρκίνο του λάρυγγα σε ορισμένα είδη καρκίνου του στόματος, στο βασικοκυτταρικό και στο ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (καρκίνους του δέρματος), στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, στον καρκίνο της μήτρας, στη νόσο του Hodgkin (τύπο καρκίνου του λεμφικού ιστού) και στη λευχαιμία μπορεί να εφαρμοσθεί ως μόνη θεραπεία σε μια προσπάθεια καταστροφής όλων των νεοπλασματικών κυττάρων. Πολλές φορές εφαρμόζεται ακτινοθεραπεία μετά από χειρουργική εκτομή κακοήθους νεοπλάσματος (όπως συμβαίνει στον καρκίνο του μαστού), με σκοπό την καταστροφή των νεοπλασματικών κυττάρων που ενδεχομένως έχουν απομείνει. Επίσης χρησιμοποιείται ως μέθοδος μείωσης του μεγέθους ενός όγκου, με σκοπό την υποχώρηση των συμπτωμάτων που προκαλεί ο προχωρημένος ανίατος καρκίνος. Παραδείγματα τέτοιας ανακουφιστικής ακτινοθεραπείας αποτελούν η άρση της πίεσης που εμποδίζει την κατάποση σε περιπτώσεις καρκίνου του οισοφάγου, η καταπολέμηση του πόνου που προκαλεί ο καρκίνος των οστών και η αντιμετώπιση των κεφαλαλγιών ή παραλύσεων που προκαλούν τα νεοπλάσματα του εγκεφάλου. Αν η ωφέλεια από την καταστροφή ιστών που πάσχουν υπερβαίνει κατά πολύ τη βλάβη των υγιών ιστών, η ακτινοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την αντιμετώπιση παθήσεων που δεν οφείλονται σε νεοπλασίες. Κοινό παράδειγμα αποτελεί η καταστροφή με ραδιενεργό ιώδιο ενός τμήματος του θυρεοειδούς αδένα σε περιπτώσεις υπερλειτουργίας του η οποία προκαλεί βαριά συμπτώματα (βλ. Θυρεοτοξίκωση).
ΤΡΟΠΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Μερικές από τις κυριότερες μεθόδους ακτινοθεραπείας σκιαγραφούνται στο εικονογραφημένο ένθετο Ακτινοθεραπεία. Συνήθως η ακτινοβολία διοχετεύεται στους πάσχοντες ιστούς με ακτίνες Χ (ή, μερικές φορές, με ηλεκτρόνια) που παράγονται από μηχάνημα το οποίο ονομάζεται γραμμικός επιταχυντής. Αυτή η συσκευή έχει σε μεγάλο βαθμό υποσκελίσει τη συσκευή (< βόμβα >) ραδιενεργού κοβαλτίου, η οποία έχει το μειονέκτημα να παράγει ιονίζουσα ακτινοβολία που όχι μόνο είναι μικρότερης έντασης από των ακτίνων Χ αλλά και δεν μπορεί να διακοπεί. Μερικά κακοήθη νεοπλάσματα αντιμετωπίζεται όχι με ακτινοβόλησή τους από εξωτερική πηγή, αλλά με εισαγωγή ραδιενεργού υλικού κατευθείαν στη μλαζα τους ή στους ιστούς που τα περιβάλλουν (βλ. Διάμεση Ακτινοθεραπεία) ή σε σωματική κοιλότητα (βλ. Ενδοκοιλοτική Ακτινοθεραπεία). Και στις δύο περιπτώσεις απαιτείται αναισθησία του ασθενούς. Η ακτινοθεραπεία της θυρεοτοξίκωσης εφαρμόζεται με τη μορφή διαλύματος ραδιενεργού ιωδίου, το οποίο, αφού καταποθεί από τον ασθενή με τη βοήθεια λεπτού σωλήνα, συγκεντρώνεται στο θυρεοειδή αδένα.
ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ Η ακτινοθεραπεία μπορεί να έχει δυσάρεστες παρενέργειες, όπως καταβολή των δυνάμεων, ναυτία και εμέτους (που μπορούν να αντιμετωπισθούν με χορήγηση αντιεμετικών φαρμάκων πριν από κάθε συνεδρία), καθώς και τριχόπτωση στις ακτινοβολούμενες περιοχές. Σε σπάνιες περιπτώσεις είναι δυνατό να παρατηρηθούν ερύθημα και ανάπτυξη φυσαλίδων στο δέρμα, που μπορούν να αντιμετωπισθούν με κορτικοστεροειδή.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ Με ακτινοθεραπεία ιώνται οι περισσότεροι καρκίνοι του δέρματος και ο καρκίνος του λάρυγγα. Το ποσοστό ίασης των άλλων καρκίνων εξαρτάται από το χρόνο έναρξης της θεραπείας, αλλά μπορεί να φθάσει και σε μεγέθη της τάξης του 80%
|