Πάθηση του αρτηριακού τοιχώματος του οποίου ο έσω χιτώνας παρουσιάζει πάχυνση, με αποτέλεσμα τη στένωση του αυλού του αγγείου και ελάττωση της ροής του αίματος. Η στένωση οφείλεται στο σχηματισμό επηρμένων πλακών στον έσω χιτώνα των αρτηριών. Οι πλάκες αποτελούνται από λιποπρωτεiνες χαμηλής πυκνότητας (LDL, ΒΛ. Λίπη και έλαια), μυiκά κύτταρα που αποσυντίθενται, ιχνώδη ιστό, σωρού αιμοπεταλίων, χοληστερίνης και, μερικές φορές, ασβέστιο, έχουν την τάση να σχηματίζονται σε περιοχές όπου η ροή του αίματος είναι στροβιλώδης και βρίσκονται συχνότερα σε άτομα με υψηλή συγκέντρωση χοληστερίνης στο αίμα. Ο αριθμός και το πάχος των πλακών αυξάνονται με την πρόοδο της ηλικίας, με αποτέλεσμα ο έσω χιτώνας να χάνει τη λεία του μορ΄φη, ευνοώντας έτσι το σχηματισμό θρόμβων αίματος. Μερικές φορές από τους θρόμβους αυτούς αποσπώνται τμήματα που σχηματίζουν έμβολα, τα οποία παρασύρονται από το αίμα και αποφράσσουν μικρότερα αγγεία.
ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ Η αθηροσκλήρυνση προκαλεί περισσότερους θανάτους από κάθε άλλη παθολογική κατάσταση. Η αθηροσκληρυντική καρδιοπάθεια που προσβάλλει τις στεφανιαίες αρτηρίες είναι η συχνότερη αυτοτελής αιτία θανάτου, ευθυνόμενη για το 1/3 όλων των θανάτων (βλ. Στεφανιαία καρδιοπάθεια), ενώ η αθηροσκληρυντικής αιτιολογία παρεμπόδιση της αιμάτωσης τους εγκεφάλου (που προκαλεί εγκεφαλικό επεισόδιο) είναι η Τρίτη σε συχνότητα θανάτου μετά τον καρκίνο. Επίσης η αθηροσκλήρυνση, μειώνοντας τη ροή του αίματος σε άλλες μεγάλες αρτηρίες, όπως των νεφρών, των κάτω άκρων και του εντέρου, προκαλεί και πολλές άλλες σοβαρές παθήσεις.
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ Τις πιθανότητες ανάπτυξης αθηροσκλήρυνσης αυξάνουν ορισμένοι παράγοντες κινδύνου. Οι παράγοντες αυτοί είναι το κάπνισμα, η υπερένταση, το ανδρικό φύλο, η παχυσαρκία, η σωματική αδράνεια, η μεγάλη συγκέντρωση χοληστερίνης στο αίμα, το οικογενειακό ιστορικό αρτηριοπάθειας και, ίσως, η αγχώδης ή επιθετική προσωπικότητα. Ο κίνδυνος αθηροσκλήρυνσης αυξάνεται με την πρόοδο της ηλικίας, πιθανώς λόγω του χρόνου που απαιτείται για το σχηματισμό των πλακών. Την επίδραση του φύλου δείχνει καθαρά η σύγκριση των ανδρών με τις γυναίκες προεμμηνοπαυσιακής ηλικίας: στην ομάδα των 35 – 44 ετών, οι άνδρες που χάνουν τη ζωή τους από στεφανιαία καρδιοπάθεια είναι έξι φορές περισσότεροι από τις γυναίκες.
ΠΡΟΛΗΨΗ Οι τροποποιήσεις των παραγόντων κινδύνου, ιδιαίτερα στην αρχή της ενήλικης ζωής, μπορούν να μειώσουν σημαντικά τος πιθανότητες ανάπτυξης αθυροσκλήρυνσης ή, τουλάχιστον, πρώιμης εμφάνισης των εκδηλώσεών της. Στα πλαίσια αυτών των μέτρων περιλαμβάνονται η διακοπή του καπνίσματος, η τακτική μέτρηση της πίεσης του αίματος και η αντιμετώπιση της υπέρτασης. Θα πρέπει επίσης η δίαιτα να είναι πτωχή σε κεκορεσμένα λίπη και να αποφεύγεται η παχυσαρκία. Αν οι συγκεντρώσεις της χοληστερίνης παραμένουν μεγάλες, παρά τη διαιτητική αγωγή, δικαιολογείται η φαρμακευτική αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης. Μεγάλη σημασία έχει επίσης ο σχολαστικός έλεγχος του διαβήτη, αν υπάρχει. Τέλος, μεγάλη αξία για τη διατήρηση της υγείας και την αποδοτικότητα της καρδιακής λειτουργίας έχει η τακτική σωματική άσκηση.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Δυστυχώς, η αθηροσκλήρυνση δεν προκαλεί συμπτώματα παρα μόνο όταν η βλάβη των αρτηριών έχει γίναι αρκετά βαριά ώστε να περιορίζει τη ροή του αίματος. Ο περιορισμός της ροής αίματος προς το μυοκάρδιο λόγω αθηροσκλήρυνσης μπορεί να προκαλέσει στηθάγχη. Ο περιορισμός της ροής αίματος προς τους μυς των κάτω άκρων προκαλεί διαλέιπουας χωλότητα (πόνους στα κάτω άκρα που εμφανίζονται με τη βάδιση και υποχωρούν με την ανάπαυση). Η στένωση των αρτηριών που αιματώνουν τον εγκέφαλο μπορεί να προκαλέσει παροδικές ισχαιμικές κρίσεις (συμπτώματα και σημεία εγκεφαλικού επεισοδίου και διαρκούν λιγότερο από 24 ώρες) και επεισόδια ζάλης.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ Το γενικό ιατρικό ιστορικό και η κλινική εξέταση του ασθενούς θα αποκαλύψουν πολλά για την κατάσταης των αγγείων του σώματος, αλλά είναι δυνατό να απαιτηθεί και ειδική έρευνα. Η ροή του αίματος σε μια αρτηρία μπορεί αν εξετασθεί με αγγειογραφία (ακτινογραφική απεικόνιση μετά από ένεση σκιαγραφικής ουσίας) ή με την ανίχνευση της ταχύτητάς της με υπερήχους Doppler ή με πληθυσμογραφία (απεικόνιση της μορφής του σφυγμού).
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Όταν έχουν ήδη εγκατασταθεί αρτηριακές βλάβες, η φαρμακευτική αντιμετώπιση της αθηροσκλήρυνσης δεν έχει ικανοποιητικά αποτελέσματα. Η χρησιμοποίηση αντιπηκτικών φαρμάκων, σε μια προσπάθεια μείωσης στο ελάχιστο της δευτεροπαθούς θρόμβωσης και του σχηματισμού εμβόλων, δεν έχει – ή έχει μικρή – επίδραση στην εξέλιξη της νόσου. Τα αγγεία διασταλτικά φάρμακα βοηθούν στην ανακούφιση από τα συμπτώματα, αλλά δεν έχουν θεραπευτική αξία. Σε περιπτώσεις που δεν ανταποκρίνονται στη συντηρητική θεραπεία, ή σε ορισμένες καταστάσεις που δημιουργούν μεγάλο κίνδυνο για τη ζωή, η αθηροσκλήρυνση μπορεί να αντιμετωπισθεί χειρουργικά. Έτσι, στενωμένα αγγεία μπορούν να διανοίγουν με εφαρμογή πλαστικής με «μπαλονάκι», με αποτέλεσμα τη βελτίωση της αιμάτωσης. Η αιμάτωση της καρδιάς μπορεί να αποκατασταθεί με παράκαμψη με φλεβικό μόσχευμα (βλ. Στεφανιαία παράκαμψη). Οι αθηρωματικές και αποτιτανωμένες πλάκες μεγάλων αρτηριών μπορούν να αφαιρεθούν με ενδαρτηριεκτομή, και ολόκληρα τμήματα περιφερικών αγγείων που πάσχουν μπορούν να αντικατασταθούν με μοσχεύματα από ειδικό πλαστικό σωλήνα (βλ. Αρτηρίων, πλαστική των).
|